Då staten gav telefonnummeret mitt til Norsk Gallup

Det offentlege har eit kontakt- og reservasjonsregister med private e-postadresser og telefonnummer til innbyggarane i landet. Å ikkje stå i registeret, eller å reservere seg mot kommunikasjon med det offentlege på nett, har store konsekvensar, i verste fall også for kontakt med helsevesen. Men skal ein stå i det registeret, må ein òg samtykkje til m.a. SMS-spam, det har eg blogga om før. Og skal ein reservere seg mot SMS-spam, som var temaet den gongen, så reserverer ein seg også mot normal kontakt med det offentlege.

Denne gongen har det skjett noko anna. Eit tilfeldig statleg direktorat, Bufdir, har henta ut private e-postadresser og private telefonnummer som finst i kontakt- og reservasjonsregisteret, og har formidla desse til Norsk Gallup.

Formålet med overleveringa var å gi Norsk Gallup adresser og telefonnummer så dei kunne gjennomføre ei undersøking om «upassende oppførsel og hendelser som kan oppstå på arbeidsplassen, i forbindelse med fritidsaktiviteter, eller ute i det offentlige rom». Undersøkinga var kjøpt av nettopp Bufdir. No kan ein sjølvsagt lure på om slik bruk av privat kontaktinfo er i samsvar med formålet med registeret og med eForvaltningsforskrifta § 29. Men det er visst tillate (sjå under), så uavhengig av dette: Er det greitt å distribuere privat kontaktinfo på denne måten, og med eit slikt formål, når konsekvensane av å reservere seg er så store? Då eg gav frå meg e-postadresse og telefonnummer, var det under andre vilkår og med andre formål.

E-posten frå Norsk Gallup med undersøkinga landa i ei privat innboks i sommar. Dette er ei adresse som eg har klart å halde bortimot fri for spam i alle år, men no hadde altså Norsk Gallup fått adressa. Seinare mottok eg purring frå Norsk gallup på den same e-postadressa. Deretter kom det purring på SMS til mitt private nummer, som eg har klart å halde bortimot fritt for marknadsføring og liknande.

Eg kontakta Kantar (som Norsk Gallup er ein del av), som kunne stadfeste at dei hadde fått den private kontaktinfoen frå Bufdir. Kantar fortalde òg at Bufdir har «tilgang til offentlige register som inneholder din epostadresse og ditt mobilnummer», medan Norsk Gallup opplyste at «utvalget er hentet fra folkeregisteret». Dette tyder ikkje anna enn at kontaktinfoen er henta frå kontakt- og reservasjonsregisteret.

Og slik bruk av registeret er visst lovleg. Men bruken skal vurderast på førehand av Digdir, og mottakargruppa skal vere «begrenset ut fra en vurdering om relevans», sjå avsnitt 4.1.1.5 i dette dokumentet. Så eg kontakta Digdir og bad om å få sjå vurderinga. Dessverre svarer ikkje Digdir på den førespurnaden, heller ikkje etter purring, så dermed er det ukjent om Bufdir har handla på eiga hand eller ikkje.

Kantar opplyser elles i e-post at ein kan reservere seg mot slike undersøkingar ved å be anten kvar einskilde offentlege etat om dette, eller ved å kontakte kvar einskilde marknadsundersøkingsleverandør.

Ein må altså registrere seg hjå Norsk Gallup dersom ein ikkje vil at dei skal bruke kontaktinfoen. I sjølve kontakt- og reservasjonsregisteret kan ein ikkje reservere seg mot slik spreiing og bruk av kontaktopplysningar frå registeret. Ikkje utan å samstundes avslutte normal kontakt med det offentlege.

Eg fekk forresten heile to svar frå Kantar, med to månaders mellomrom, med den same «beklager at du ikke har fått et svar tidligere» (variert med «før nå»), med den same juridiske utgreiinga om kvifor dette er lovleg, og med til dels heilt identiske formuleringar, m.a. om måten å reservere seg på mot spørjeundersøkingar frå det offentlege. Skal vi tippe at eg ikkje er den einaste som har kontakta dei om dette?

Oppdatering 30.1.2024: Digdir har svart. Dei seier seg leie for at det tok tid å svare, og fortel: «Vi kan diverre ikkje sjå at vi har vurdert bruken i dette tilfelle du viser til. Av kapasitetsmessige årsaker er vi avhengige av at verksemdene som nyttar registeret i hovudsak gjer denne vurderinga sjølv.»

Dagen då veslebror skulle fylt 50 år

(In English below.)

Eg veit ikkje kva eg skal skrive. Eg skriv denne teksten på førehand, og veit ikkje i skrivande stund korleis denne dagen vert.

Biletet av Gard som eg bruker her, er eit utsnitt av eit bilete frå den same julekvelden som vi song saman ved pianoet, vi to og konene våre, og far vår kom etter kvart med munnspelet sitt. Den eine songen brukte vi i gravferda til Gard mindre enn to år seinare.

I dag, 19. august 2023, skulle lisjebror Gard ha fylt 50 år. Vi skulle gratulert han med dagen, eg tippar at dersom han framleis budde på Runde, så hadde eg gratulert han med «den runde dagen på Runde», og han ville sagt «ha ha» turt tilbake, med ein glidande overgang til eit hjarteleg «takk», og like før dette skulle eg og familien min ha sunge «gratulere me’ daji» for han, slik han brukte å gjere for meg.

Eg veit ikkje kva eg skal skrive her, men eg veit at eg held fram med å fortelje om han til neste generasjon, dei som er for små til å hugse. Mi vinkling som storebror vert annleis enn han ville fortalt sjølv, og til tider med andre minne, men det er betre enn ingenting. Og når eit minne dukkar opp, om det er aldri så banalt, så skriv eg det ned. Dette er å «ta vare på minna». Så konkret er det.

Vi er mange som saknar Gard, også langt utanfor familien. Eg er så heldig at vennene hans framleis snakkar om han. Det er ein stor rikdom å få vere del av denne fellesskapen som Gard har etterlate seg.

Gard var fødd i stjerneteiknet Løva, og eitt av kunstnarnamna hans som programmerar i oppveksten var The Lazy Lion. Den tyske diktaren Julia Engelmann har fire liner i diktet «Löwenherz» (Løvehjarte) som seier, her frå min kladd på norsk: «Det som er att, er din kjærleik, / åra dine full av liv, / og glød i auga hjå dei alle / som fortel om deg.» (Was bleibt, ist deine Liebe, / deine Jahre voller Leben, / und Leuchten in den Augen aller, / die von dir erzählen.)

Det er nettopp denne gløden i auga eg ser når venner og familie snakkar om han, med det gode som han gjorde og som han var.

Gratulerer med dagen, Gard. I dag skulle du ha fylt 50 år.

Eg skulle ynskje at du levde.

Eg fortel om deg til dei som er for unge, slik at dei får ha minne om deg.

– – –

The day my little brother would have turned 50

(Gard had many friends across the globe, and many of them do not understand Norwegian. This translation is for them.)

I do not know what to write. I am writing this in advance, and I do not know what this day will be like.

The picture of Gard that I have used here, was taken on the same Christmas Eve as the one when we sang together at the piano, the two of us and our wives, and also our father joined us with his harmonica. One of the songs that evening was used in Gard’s funeral less than two years later.

Today, 19 August 2023, would have been my little brother Gard’s 50th birthday. We would have congratulated him, I know exactly which pun I would have used, he would have answered with a dull “ha ha”, transitioning to a heartfelt “thanks”, and right before all of this, my family and I would have sung “happy birthday to you” in our local dialect of Norwegian, just like he used to do for me.

I do not know what to write here, but I do know that I keep telling the younger generation about him, those who are too small to remember. My perspective as a big brother is different, and at times I have other memories than he himself would have told, but this is better than nothing. And when a memory pops up, I write it down. This is to “value the memories” (Norwegian idiom, literally “keep the memories”). It’s that concrete.

We are many who miss Gard, also far outside the family. I am lucky, because his friends still talk about him. Being a part of this fellowship makes me rich.

Gard was born under the sign of Leo, and one of his pen names as a young programmer was “The Lazy Lion”. The German poet Julia Engelmann has written a poem “Löwenherz” (Lionheart) where four lines say: “What is left, is your love / your years full of life, / and the brightness in the eyes of all those / who speak of you.” (Was bleibt, ist deine Liebe, / deine Jahre voller Leben, / und Leuchten in den Augen aller, / die von dir erzählen.)

This brightness in their eyes is what I see when friends and family talk about him, with all the good that he did and was.

Happy birthday, Gard. Today is your 50th birthday.

I wish you were alive.

I tell our young ones about you, so they will have memories of you.

Nye versjonar av tastaturoppsetta

Tastaturoppsettet «Utvida norsk» for Mac finst no i versjon 2.4. Det kan lastast ned gratis, klikk her. Med dette oppsettet kan ein skrive ikkje berre dei vanlege norske teikna, men også teikn som ð đ ŧ ĉ č ŋ ņ ŭ ǿ → 👍 ⌘ ⌥ ⇧ og mangt anna. Versjon 2.4 inneheld nokre mindre endringar: Ein feil er retta, komma på numerisk tastatur vert no punktum når ein held nede ⇧ slik som på nyare oppsett frå Apple, og stor ẞ er litt meir tilgjengeleg enn før. Førre versjon er omtalt her.

Også IPA-tastaturoppsettet med lydskrift er oppdatert, no versjon 2.3. Det kan lastast ned gratis, klikk her. Nokre nye teikn er lagde inn, m.a. kombinerande pluss over (nyttig for å modifisere teikn med underlengd) og heva schwa (ᵊ). Førre versjon er omtalt her.

IPA-oppsettet: Med tasten ⇧ nede vert desse teikna tilgjengelege.

Men skjermen var ikkje svart

Det eldgamle fotoapparatet mitt byrja å svikte. Av og til slo det seg av og sa at det hadde objektivfeil. Og det eine reservebatteriet bula utover og fekk ikkje plass lenger, så det måtte kastast på forsvarleg vis. Fotoapparatet slukte straum, så eg har hatt to reservebatteri.

Til slutt kjøpte eg eit nytt kompaktkamera, og det fungerte bra nok, med eitt unntak: Når eg er utandørs, har eg ofte på meg solbriller, og eg har polariserande solbriller for å dempe gjenskin frå asfalt i sola, våt veg og andre flater som reflekterer lys. LCD-skjermar har polarisert lys. Og dette fotoapparatet er produsert på så tåpeleg vis at dersom ein ser gjennom solbrillene medan skjermen ligg i vanleg breiddeformat, så ser skjermen svart ut. Som regel tek eg bilete nettopp i breiddeformat. Det er dessutan slik ein også må halde fotoapparatet for å kunne lese menyane.

Løysinga, som er omtalt litt her og litt der på nettet, viste seg å vere slåande enkel: skjermbeskyttar. Når lyset passerer gjennom denne, vert det avpolarisert, og eg ser skjermen også når eg har på meg solbriller. Etter det eg forstår, kan ulike skjermbeskyttarar rettnok oppføre seg litt ulikt, og ikkje alle fungerer like bra. Men eg kjøpte ein skjermbeskyttar av plast til mobiltelefon, kostnad 5 kroner frå billigkorga på Biltema, og denne viste seg å fungere greitt nok. Her på det neste biletet held eg den lause skjermbeskyttaren mellom skjermen og solbrillene.

No skulle skjermbeskyttaren berre skjerast til etter måla til kameraskjermen, og eg er så heldig å ha tilgang til ein papirkuttar. Fyrst målte eg skjermen med linjal, men eg fann fort ut at det kunne vere lurt å prøve seg fram til nøyaktige mål ved å skjere til eit papirark. Då fekk eg også målt dette direkte på rutenettet på papirkuttaren.

Då måla var på plass, leitte eg fram skjermbeskyttaren. Før eg la han på papirkuttaren, la eg merke til at det var ein folie på limsida og ein folie på utsida, og desse skulle sjølvsagt fjernast i tur og orden under og etter montering. Det var også festa ein kraftig teipbit på kvar side, som både fortalde kva som var limsida og kva som var framsida, og som også skulle hjelpe med å fjerne foliane. Eg gjorde ikkje det fylgjande, så eg seier det her: Det kan vere lurt å lime ein teipbit på folien på limsida før ein byrjar å kappe, som ei påminning om kva som er kva, for i mitt tilfelle kappa eg bort alle spor av originale teipbitar, og det var berre hell og lukke som gjorde at eg fann rett limside på fyrste forsøk etterpå.

Men i alle fall, skjermbeskyttaren for mobiltelefon fekk ein omgang med papirkuttaren, og på kort tid hadde eg ein tilpassa skjermbeskyttar til det nye fotoapparatet mitt. Det fyrste eg såg, var at det hadde kome striper på skjermbeskyttaren etter turen innom papirkuttaren, eg burde ha lagt noko imellom over og under for å dempe presset frå der ein held papiret på plass under skjeringa. Men ved nærare ettersyn viste stripene seg heldigvis å vere avgrensa til folielaget.

Kameraskjermen fekk litt sprit. Det fylgde ikkje med eigen alkohol saman med skjermbeskyttaren denne gongen, men eg tok sjansen på å bruke antibac for overflater. Eg spraya litt på eit mjukt turkerullpapir, og turka skjermen forsiktig for å få bort feitt. Deretter brukte eg også mikrofiberkluten frå skjermbeskyttarpakken. Og skjermen vart fin og rein og støvfri. Folien vart teken av på limsida, skjermbeskyttaren vart festa forsiktig til skjermen, alle tendensar til bobler vart fjerna med den medfylgjande flate dingsen, og så fjerna eg folien på oversida.

Og då var vi i mål. No ser eg skjermen også når eg har på meg solbriller. Litt rart er det framleis å sjå på han gjennom polariserande solbriller, fordi høgre og venstre auge får ørlite forskjellige vinklar bort til kameraskjermen, og fargane vert litt ulike når lyset reiser gjennom solbrillene mine. Ein ser noko av det same på biletet her. Så det er slett ikkje perfekt med akkurat denne billige skjermbeskyttaren som eg kjøpte. Men det er til å leve med, for eg ser nok til å ta bilete, eventuelt nok til å ha kontroll fram til eg kikar over brillekanten for å sjå meir, og det er i alle fall mykje betre enn å sjå ingenting. Men om nokon veit om ein betre skjermbeskyttar til slik bruk, så sei gjerne ifrå.

Utan polariserande solbriller ser det berre ut som ein vanleg skjermbeskyttar, det vil seie at eg ser ikkje nokon praktisk skilnad frå skjermen slik han var før. Og ja, dette er ein peikeskjerm (berøringsskjerm), og det går heilt fint.

Her er ein liten video frå prosessen.

Den gongen eg programmerte ein menuett

For litt sidan kom eg over det fyrste eg nokon gong skreiv offentleg. Ein kunne kanskje tenkje seg at det handla om språk, som er jobben min no. Men nei, dette var eit par–tre år før eg oppdaga at eg var interessert i språk, så debuten min var eit dataprogram. På den tida vart nemleg program på heimedatamaskiner utveksla anten som lydopptak av digitale data på analog kassett, eller så kunne ein sende kassetten sin til eit tidsskrift som lasta inn programmet, tok utskrift og prenta programkoden. Deretter var det berre for lesarane å kjøpe bladet og taste inn programmet.

Forhistoria

ZX Spectrum. Foto: Bill Bertram, Wikimedia Commons, lisens CC BY-SA 2.5.

Men før eg tek føre meg sjølve programmet, så vil eg fortelje litt om forhistoria. Tidleg på 1980-talet, truleg i 1983, vart nemleg lisjebror Gard og eg kjende med fenomenet heimedatamaskiner heime hjå ein venn. Vi hadde ikkje datamaskin sjølve, men etter nærare undersøkingar fekk vi etter kvart lyst på ein ZX Spectrum frå Sinclair Research Ltd. Og etter mykje mas klarte vi å overtale foreldra våre til å kjøpe ein ZX Spectrum med heile 48 kB RAM til oss. Dette var mest truleg vinteren 1983/1984 eller våren 1984, rundt to år etter at maskina kom på marknaden i 1982. No var eg 13–14 år gammal, og Gard var 10.

Denne maskina var truleg den mest handfaste årsaka til at Gard seinare vart programmerar. Og eventyrspelet «The Hobbit» frå Melbourne House, der vi tasta inn kommandoane på språket «Inglish», var årsaka til at vi las boka med same namn. Boka kom saman med spelet. Fantastisk, eigentleg, at eit slikt spel lét seg lage med berre 48 kB, medrekna skjermminne og systemvariablar. Og allereie før Gard programmerte i BASIC på ZX Spectrum, lærte han seg programmeringsspråket Pascal frå ei bok (rettare sagt ein lånt perm), og skreiv Pascal-program på papir utan å ha ei høveleg datamaskin å prøve dei ut på. Då hadde han enno ikkje fylt 10 år. Han måtte jo verte datamann, han.

Clive Sinclair (1940–2021). Foto: Adrian Pingstone 1992, Wikimedia Commons, lisens «public domain».

På eit seinare tidspunkt oppgraderte vi Spectrumen vår til ZX Spectrum+, dvs. at vi flytta hovudkortet over til det nye tastaturet. Og Sir Clive (for alle var stolte over at Clive Sinclair, far til ZX Spectrum og meir, hadde vorte Sir) var ein av dei store heltane både hjå oss og hjå alle andre som brukte Sinclair-maskiner. Vi drøymde om Microdrive, men brukte kassett i alle år, mot slutten med ein kassettspelar der lyden kom ut parallelt gjennom høgtalaren og ikkje kunne dempast med anna enn bøker som vi la oppå.

Vi tasta inn program frå tidsskrift, vi laga våre eigne program, og på nyåret i åttandeklassa (svarer i dag til niande) fekk eg eit program på prent i bladet Hjemmedata. Det var ein menuett av Beethoven.

Menuettprogrammet

Og her er det programmet. Eg fann att Hjemmedata nr. 1/1985 i skanna format hjå archive.org, og programmet mitt, datert 19. juli 1984, står prenta på s. 52–53. Eg kan sjølvsagt ikkje hugse no at eg skreiv line 9000 og oppover, dette er kode som berre lagrar programmet på kassett og deretter sjekkar at opptaket vart bra nok. Men kanskje eg stappa inn dette for å kunne lagre tryggingskopiar utan å taste «SAVE "MENUET"» og «VERIFY "MENUET"» kvar einaste gong, og så gløymde eg å fjerne det før innsending. Sjølve notane henta eg frå eit hefte med fiolinnotar som eg hadde overteke etter bestefaren min.

Klikk på biletet til høgre for å sjå heile programkoden. Ei vitseteikning er fjerna i mi attgjeving.

Utsnitt av publiseringa i Hjemmedata 1/1985.

Som god ZX Spectrum-veteran har eg sjølvsagt ein emulator på Macen min, han heiter zxsp. Og på videoen under ser vi korleis det er når ein lastar inn programmet frå lydkassett (i dette tilfellet ein virtuell lydkassett) og kikar gjennom programkoden – sjølve menuetten kjem lenger nede i bloggposten. Overføringsfarten mdllom kassett og datamaskin var 1500 bits pr. sekund, men somme tunge program på marknaden hadde sine eigne innlastarar slik at det gjekk dobbelt så fort. Til samanlikning køyrde konkurrenten Commodore 64 berre 300 bits pr. sekund.

Opphavleg tenkte eg å berre slengje ut ein kommentar à la «der ja, min fyrste publikasjon» på eit anna sosialt medium då eg fann att bladet på nettet, men så vart eg oppmoda om å blogge om det. Og bloggar ein, så må ein taste inn det gamle programmet på nytt slik at ein får gjort skjermopptak, for eg har jo ikkje den originalt lagra fila, altså lydopptaket, no så lenge etterpå.

Då eg tasta inn programmet no, slo det meg kor effektivt det går å skrive kommandoane på ein Spectrum. Alle kommandoar ligg nemleg fiks ferdige på tastaturet, og dette går mykje kjappare enn å taste dei inn bokstav for bokstav. Ja, i alle fall dersom ein faktisk hugsar kvar på tastaturet ein finn det eine og det andre. Denne gongen gjekk det med mykje tid til å setje seg inn i dette igjen.

Då eg byrja med Mac på 90-talet, byrja eg fort å lage tastaturoppsett for å taste spesialteikn, etter kvart også oppsettet Utvida norsk for dagens operativsystem. I Spectrum-programmet frå 1984 ser eg at allereie då dreiv eg og laga spesialteikn. På line 2000 og 2100 definerer eg ein norsk ø, som jo ikkje fanst i teiknsettet til den britiskproduserte ZX Spectrum.

Måten som ZX Spectrum tillét slike eigendefinerte teikn på, var temmeleg intuitiv. Kvart skriftteikn var bygt opp av eit rutenett på 8 gonger 8 punkt. Her er ø-en min teikna inn i eit slikt rutenett:

Kvar line utgjorde då ein byte (8 bits), og kvar bit var anten 0 (kvit celle i denne illustrasjonen) eller 1 (svart). Definisjonen av ø-teiknet mitt såg dermed slik ut i det binære talsystemet:

00000000
00000000
00011100
00100110
00101010
00110010
00011100
00000000

Dei til saman 8 bytane (altså 8 linene i teiknet) vart skrivne til ein spesiell del av minnet, og eg stappa min ø inn som ei spesialutgåve av bokstaven o. Denne kunne tastast ved å trykkje på o-tasten medan ein stod i såkalla grafisk modus (caps shift + 9).

For å skrive denne koden til den aktuelle delen av minnet måtte eittala og nullane fyrst omsetjast til det desimale talsystemet. Omset vi desse åtte linene til det desimale talsystemet, vert det «0,0,28,38,42,50,28,0». Og dette er tala vi ser i line 2100. Det er kanskje ikkje naudsynt å nemne det, men omrekninga vart kjapt og enkelt utført med papir og blyant, for det fanst ikkje kalkulatorar eller vanleg programvare på den tida som rekna om mellom talsystema.

Når så dette vart smått nok på skjermen, og endåtil på ein biletrøyrskjerm (desse gav eit litt uskarpt og mjukare bilete samanlikna med dagens skjermar), vart det ein heilt grei norsk ø.

Skjermbiletet over er henta frå emulatoren på ein moderne Mac. ZX Spectrum viste skjermbiletet sitt på vanlege fjernsynsapparat, altså med biletrøyr (flatskjermar og høg oppløysning fanst ikkje), og fjernsynsapparatet var tilkopla med koakskabel. Signalet vart då sendt modulert via kabelen på UHF-kanal 36. På den tida fanst korkje HDMI eller SCART.

Menuetten

Då programmet kom på prent, var eg irritert over at bladet hadde skrive «Menuett» på norsk, ikkje «Menuet» på fransk som i noteheftet og i min programkode (og nei, eg kan ikkje fransk). Den observante lesar vil elles sjå at min eigen tekst i programmet var på bokmål. Dette er ein del av det å vekse opp i eit samfunn der bokmål dominerer så kraftig at sjølv nynorskbrukarane i nynorskdistrikt vert skriftleg tospråklege. Elles er det ein bug i programkoden: Line 145 opnar med «FOR n=1 TO 12». Dette skal vere «FOR n=1 TO 24», og det er retta i den nye inntastinga.

Og her i denne videoen er endeleg menuetten:

Clive Sinclair døydde i 2021, og Glenn Fleishman skreiv då på Twitter det som mange må ha tenkt: «Clive Sinclair died a few days ago. I only just found it. It is *absolutely baffling to me* that there has been almost no coverage. To people in the UK, this is akin to Steve Jobs dying, but Sinclair had worldwide importance.» Bakgrunnshistoria som eg skreiv tidlegare i denne bloggposten, er delvis henta frå noko eg mimra om på eit anna sosialt medium den gongen i 2021.

Og no tasta eg altså inn menuetten på nytt, nesten 39 år etter fyrste gong. I tillegg til emulatoren zxsp hadde eg glede av å kunne kike litt i manualen (html, pdf) og i ei oversikt over kvar kommandoane ligg på tastaturet.

Dialog

Direktøren: Vi har teke ungane frå nokre foreldre og sett dei i eit fangehòl, og så tvingar vi ungane til å produsere gode produkt for oss, slik at vi får pengar på kontoen.

Høgsterett: Dette er ikkje lov. Det er jamvel i strid med menneskerettane.

Direktøren: Ja, då må vi få nokre avbøtande tiltak, då. Kanskje vi kan sende foreldra på tivoli og gi dei noko godt å drikke. Vi kan jo ikkje gi frå oss ungane.

Foreldra: Vi vil ha tilbake ungane våre.

Direktøren: Men tenk på alt vi har investert her, med topp moderne fangehòl og fin veg. Det vert jo svindyrt å kvitte oss med det.

Foreldra: Vi vil ha tilbake ungane våre.

Direktøren: Men tenk på kostnadene! Og tenk på pengane vi tener på dette, som går tilbake til samfunnet, og alle dei fine produkta som folk treng! Utan borna går ikkje dette! Tenk kor mykje samfunnet taper dersom vi gir frå oss ungane! Alt kjem til å verte dyrare! Foreldra er nokre store egoistar!

Foreldra: Menneskerettar er ikkje valfrie.

Direktøren: Men høgsterett sa ikkje at vi skulle sleppe ungane fri.

Stasdirektøren: Send foreldra på tivoli, du. Vi må ta dette i rett rekkjefylgje, veit du.

Direktøren: Ja, for no treng vi eit kunnskapsgrunnlag som sikrar at vi får behalde ungane. Noko anna ville vere uansvarleg. Dette er ei vanskeleg avveging, tenk på pengane og på det ansvaret vi har. Og dessutan er vedtaket om å etablere fangehòlet gyldig så det syng etter.

Foreldra: No set vi oss ned framfor kontoret ditt heilt til du byrjar å oppføre deg.

Politimannen: Nei veit du kva. Det er ikkje lov å setje seg ned framfor kontoret hans, så no har vektaren hans bede oss om å flytte dykk, så då flyttar vi dykk, det har vi både rett og plikt til. Det vert solide bøter for dykk som sit, ja!

På oldemors 150-årsdag

Oline Eggesbø i 1949. Fotograf var kanskje M. Furmyr. Tilrettelagt av JEA.

I dag, 22. februar 2023, er det 150 år sidan mi oldemor Oline Eggesbø vart fødd som Oline Øien i 1873. For snart to år sidan var det sameleis 150 år sidan ektemannen Svein P. Eggesbø vart fødd. Den gongen skreiv eg ein bloggpost om dei begge to, med tittel «På oldefars 150-årsdag: Om oldeforeldra mine» i høve jubileet hans den 1. juli 2021. Den bloggposten vart sidan publisert i ein lett tilpassa og revidert versjon i det lokalhistoriske tidsskriftet Folk og Fortid i 2022.

Svein og Oline høyrer saman som i den teksten, og eg skal ikkje skrive nokon utførleg separat bloggpost om Oline i dag, men eg synest likevel dette er ein høveleg dag å peike tilbake til bloggposten frå 2021.

Ho Svenn-Oline vart enkje altfor tidleg i 1921, og fekk såleis eineansvar for å oppsede sonen John, som vart min bestefar. Mellom anna sytte ho for at han fekk musikalsk skulering, med trøorgel (harmonium) i heimen. Dette er eit orgel som eg sjølv har vakse opp med og har trakka mykje på. At John seinare skulle byrje å spele fele, var nok ikkje det ho hadde tenkt.

Oline og Svein dreiv også hotell saman med ein kollega, og Oline førte vidare dette og butikken til ektemannen sin etter at han døydde i 1921 (hotellet brann ned i 1929). Butikken hadde gjestgjevarplikt for reisande, har ein etterkomar fortalt meg. Oline var formelt involvert i butikkdrifta til det siste. John vart erklært å vere «fullt ansvarlig og signaturberettiget medinnehaver» for butikken så seint som i 1957, få månader før Oline sjølv døydde (Norsk Lysningsblad 9.3.1957).

Av meir personlege eigenskapar har eg høyrt at Oline hadde eit velstelt og veldig langt hår som gjekk langt ned på ryggen. I hennar eldre år var det gjerne borna i familien som sanka inn einer til eineavkok som Oline vaska håret med. Dette har det eine dåverande barnet fortalt meg. I det daglege fletta ho håret og la det bak på hovudet i ein knute.

Eg møtte henne aldri, men har, så lenge eg har høyrt om henne, vore imponert over alt ho fekk til. Som vaksen forstår eg endå betre kva slags pågangsmot ho hadde, og kor uthaldande ho var.

Men det er no ein veldig gammal film, då

Eg hugsar då eg kjøpte min fyrste DVD-film. Det var i år 2000, få år etter at DVD-plater hadde kome på marknaden, og medan VHS-kassettar framleis var viktige. Men no hadde eg planar om å skaffe meg ei datamaskin som kunne spele av DVD-ar, og filmen var ein klassikar som eg hadde ynskt meg lenge, nemleg «The Great Dictator» (1940) av Charlie Chaplin. Då eg fann filmen til sals, vart det rettnok ein versjon som var dubba til tysk, «Der große Diktator». På omslaget såg vi Chaplin i ei av dei Hitler-parodiske scenene sine. Og året etter, i 2001, skaffa eg meg ei slik datamaskin med DVD-stasjon så eg fekk sett filmen.

Så omsider ein vakker dag i 2002 fann eg ut at eg skulle kjøpe meg ein skikkeleg DVD-spelar. Det var eit spontant kjøp. Eg var på eit kjøpesenter i Trondheim der ein butikk – eg skal ikkje vere meir spesifikk – akkurat på den tida selde DVD-spelarar som ikkje kosta all verda. Og når eg fyrst var der, så kjøpte eg ein spelar til foreldra mine òg.

Eg og kjærasten (no: kona) reiste til foreldra mine den påska. VI rigga til den nye spelaren og skulle spele av ein DVD, men nei, det gjekk ikkje så bra. Spelaren fekk problem som eg ikkje hugsar i detalj no, men eg har notert meg problem med både tekst og grafikk, eg meiner desse oppstod allereie i hovudmenyen, og vi fekk ikkje sett nokon film. Det same problemet viste seg å finnast på mitt eige eksemplar av apparatet, same kva for ei DVD-plate eg stappa inn.

Så eg tok med meg begge spelarane tilbake til butikken, og kunne rapportere at denne DVD-spelaren taklar ikkje DVD-formatet spesielt godt. Eg ville gjerne levere tilbake begge spelarane og heve kjøpet, det er ingen vits i å prøve fleire eksemplar av modellen. Eg fortalde elles at eg hadde med meg ei DVD-plate som eg kunne demonstrere programmeringsfeilen med dersom det trongst.

Den unge herren bak disken såg ned på Chaplin-etuiet mitt: «Æ ser at det e en svæææært gammel film du har der, og gamle DVD-plata kainn det vær skada på.»

Etter litt om og men fekk eg til slutt levert tilbake spelarane. Men sidan då har «men det er no ein veldig gammal film, då» vore eit uttrykk i heimen i høvelege situasjonar.

30 år sidan nyttårsorkanen

Det var natt til 1. januar 1992. Det var så seint no at foreldra våre hadde lagt seg, men lisjebror Gard og eg hadde besøk av ein venn av Gard, så vi var vakne enno. Vêrmeldinga hadde fortalt om orkan, men utan å rope høgt om katastrofe, så folk samla saman slikt som låg ute, grudde seg i varierande grad, tok det til dels med bekymra ro, og håpte på det beste.

Utover natta tok vinden seg opp, og morgonen nærma seg. Eg byrja å gjere meg klar for senga, som var oppe i øvste etasje i huset. Men det skalv og knaka på heilt nye måtar der. Så såg eg at taket gjekk opp og ned over veggen på rommet mitt. Eg såg ut gjennom vindauget i nokre sekund, og eg meiner å hugse ein båt med ei merkeleg krenging, det var nesten som han ville dette ned på kaia. Fy, ein slik vind hadde eg aldri opplevt før, og det skulle vise seg seinare at det hadde heller ingen andre. Dette var ein tohundreårsorkan.

Der oppe torte eg i alle fall ikkje å opphalde meg. Eg tok med meg det viktigaste og mest verdfulle, og gjekk ned til stova igjen for å seie at gjesten absolutt ikkje måtte køyre heimover i dette vêret. Han skulle m.a. over Herøybrua. Dessverre var han allereie reist. Klokka var no mellom 6 og halv sju på morgonen.

Foreldra våre òg stod opp. Vi sprang alle fram og tilbake i ærend som hasta, mellom anna hjelpte eg far min med å skaffe aviser som skulle leggjast på eit utsett område på det eine loftet der det kom inn vatn gjennom taket. Vi kolliderte med kvarandre og stanga kvarandre nesten ned i mørkret, for straumen hadde gått, det skjedde i halv sju-tida.

Det var lite å sjå ute, for det var så mørkt. Men vi høyrde vinden, og vi såg korleis vindauga bula innover, og kjende korleis det rista i heile huset. Gardinene vart trekte føre, og stolar vart plasserte inntil som ekstra vern i tilfelle glaset gav etter. Vi snakka òg om at taket kunne lette. Vi sov ikkje den natta, eller den morgonen som det no eigentleg var, vi hadde for mykje å gjere til å kunne sove, og vêret var for farleg.

Då klokka nærma seg ein heiltime, eg trur det var kl. 8, skrudde vi på ein batteriradio og fann ein sendar som framleis fungerte. Dagsnytt kom, og eg hugsar framleis det fyrste dei sa: «Sinnataggen er stjålet.» Vi som ikkje bur i Oslo, er vane med at Oslo-trivialitetar dominerer, men dette vart litt i meste laget. Vi forstod at vi sat midt i ein katastrofe, og som toppsak rapporterte Dagsnytt om Sinnataggen, ein skulptur i ein lokal park der aust?

Hugsar eg rett no tretti år etterpå, så skulle det sidan vise seg at NRK i Oslo rett og slett ikkje hadde fått kontakt med Vestlandet, og ikkje visste korleis det stod til.

Vi fekk òg ringt til gjesten vår, som var komen heim uskadd.

Utsikt frå rommet mitt mot notbøteriet
1. januar 1992 kl. 10.25.

Då det lysna, såg vi at det var mold på vindauga. Vinden hadde rive med seg mold frå landskapet rundt oss. Vi hadde allereie forstått at dette ikkje var ein vanleg storm. No såg vi også at notbøteriet hadde fått skader i veggen, og ein av naboane våre hadde mist delar av både tak og vegg, det var forferdeleg, vi såg rett inn på loftet. Hjå oss hadde taksteinar frå eitt eller anna hus floge inn i ymse delar av vårt tak og skadd det på fleire stader, vinden hadde deretter flerra opp taktekket der, og hadde på den eine staden vrengt eit stort stykke over mønet og øydelagt takhatten på vegen. Dette var grunnen til at det kom inn regn. Vêret roa seg ned etter kvart, særleg utover ettermiddagen. Vi var heldige og fekk tilbake straumen i tide til Dagsrevyen, med orkanen som toppsak. Den næraste tv-sendaren var ute av drift, og vi måtte ta til takke med svake, kornete bilete frå ein sendar lenger unna, men slikt var mogeleg på den tida, sidan tv-signala var analoge.

Natt til 1. januar 1992 var ei grusam natt. I årevis etterpå kjende eg på noko ekkelt når det bles opp og vi kunne høyre lydar frå vind og regn som likna på dei lydane vi hadde den natta og formiddagen. Litt av denne skumle stemninga kan av og til dukke opp framleis, men no som eit fjernt minne, planta djupt inni meg.

Eitt år seinare

Eitt år og éin dag etter nyttårsorkanen varsla vêmeldinga på nytt om orkan. Også dette vart ei spesiell natt, kanskje mest fordi orkanen aldri nådde land, i alle fall ikkje der vi sat. Det vart likevel ei natt som eg framleis hugsar med gode, varme minne om han som kjende meg best.

Gard og eg var oppe den natta, natt til 2. januar 1993, og venta på uvêret. Vi høyrde på radio, NRK Møre og Romsdal hadde ekstrasending utover natta, og i 3-tida gjekk vi ein tur og leitte etter vinden.

Det var ikkje noko vind å snakke om, men vi fekk brukt natta til fyrst å redigere ferdig ein video, og frå 2-tida av til å skrive eit sanntidsbrev saman, der det meste er dokumentert. Dette brevet finst enno, fordi det vart publisert i diskett-tidsskriftet hans seinare det året. Mellom anna er det skrive ned at radioen melde om ein garasje som hadde floge inn i eit hus nokre få kilometer unna oss, og at huseigaren hadde rømt ned i kjellaren. Vi konkluderte med at dette måtte vere nokon som hadde ringt inn ein tullerapport.

Biletet over frå 1. januar 1992 er henta frå den videoen som vi redigerte ferdig den natta eit år seinare, frå ei elles turrvittig «nyhendesending» som vi spelte inn tidlegare på kveld.

Det siste klokkeslettet i sanntidsbrevet er 04:06. Vi la oss litt etterpå. Men vi hadde ikkje hatt denne natta om det ikkje hadde vore for det som skjedde året før.

I romjula 2016 sende NRK programmet «Nyttårsorkanen – 25 år etter». Det ligg på nett her. Wikipedia har ein artikkel her. Oddgeir Bruaset skreiv boka Orkanen i 1992, ho ligg på nett hjå Nasjonalbiblioteket her (tilgjengeleg for norske IP-adresser).

På oldefars 150-årsdag: Om oldeforeldra mine

Eg har vakse opp med besteforeldre som fortalde meg om gamle dagar på Eggesbøneset. Ofte sat bestemor Nanna med handarbeid og fortalde, eg sat i bestefarstolen, og andre tider var det bestefar John som fortalde. På denne måten fekk eg verte kjend med fortida og oldeforeldra mine i bygda, og seinare har eg lese om dei i skriftlege kjelder. Oldefaren min heitte Svein, oldemora mi heitte Oline, gjerne omtalt som Svenn-Oline, og etternamnet deira var Eggesbø.

I dag, den 1. juli 2021, er det 150 år sidan Svein Rasmus Nikolai Pedersen Eggesbø vart fødd i 1871, og den 30. desember 2021 vert det 100 år sidan han døydde, berre 50 år gammal. Om eitt og eit halv år, den 22. februar 2023, kjem det til å vere 150 år sidan kona Oline vart fødd i 1873, ho levde til 26. juli 1957. Her skal eg fortelje litt om dei.

Familie, heim og meir

Svein P. Eggesbø (1871–1921). Fotograf: Hulda Bentzen før 1902.
Utg. © JEA 2021.

Svein var lam i høgre handa etter å ha hatt polio som liten, og utdanna seg til snikkar på Holmøy Arbeidsskule innanfor Nordfjordeid rundt 1890. I tillegg vart han etter kvart kjøpmann, med handelsbrev frå 1899, og opna butikk på Eggesbønes. Som kjøpmann var det også han som ordna med likklede og såpe då mora Berte døydde i 1903. Han har ført i rekneskapsboka at såpa kosta 35 øre, likkledet 5 kroner.

I klokkargarden på Myklebust ikkje så langt unna Eggesbø budde det ei jente frå Orkdalen. Oline Johnsd. Øien var to år yngre enn Svein, og var tenestejente hjå onkelen sin, klokkar Anders O. Solbu. Eit anna kjent namn der i garden var lærar Olav Solbu, son av Anders og fetter til Oline. I alle fall gjekk det slik at Svein og Oline gifte seg i 1898. Huset vart bygt på ei tomt som han seinare fekk kjøpe frå bror sin, Mons, med den klausulen i skøytet at dersom Svein ikkje fekk livsarvingar, skulle Mons eller borna hans få kjøpe tomta tilbake. Dei fyrste åra mine budde eg sjølv i det huset.

Svein var glad i kona si, og var godt i stand til å skrive på rim. «En lykkestjerne / fra det fjerne» er to av linene i ei litt lengre helsing han skreiv til Oline då ho fylte 40.

Oline J. Eggesbø (1873–1957) på 1890-talet. Fotograf: Olav P. Skjevlo.
Utg. © JEA 2021.

I 1911 vart dei foreldre. Då var Oline 38 og Svein nesten 40, og sonen var det einaste barnet dei nokon gong skulle få. John Eggesbø var bestefaren min. Han gifte seg med Nanna Eksund i 1936. Dei budde i eit såkalla funkishus ved sida av huset til Svein og Oline, men historia til tomta er eldre. Som liten var eg mykje i hagen til bestemor Nanna, og då fann eg av og til smelta glas i molda. Ho kunne fortelje at det hadde stått eit hotell på tomta ein gong, men så brann det, og dette var restar av vindauga.

Tomta vart skild ut i 1918, og saman med kjøpmannskollega Gustav Evanger dreiv Svein og Oline hotell der frå 1919. Hotellet brann i 1929, og i Søndmørsposten 13. august det året kan vi lese (med litt dårleg trykk i to av orda):

Det var berre hotellet som brann ned. Det såg ogso stygt ut for huset til fru Oline Eggesbø, som stend nær hotellet [og?] det tok jamvel til å brenna [der]. Men folk fekk sløkt den elden. Dei spende segl over huset og berga det. Nokre tre som stod millom dei tvo husa tok ogso av for elden.

På dette tidspunktet var Svein allereie død. Han døydde av nyresjukdom den 30. desember 1921. På den tida var John berre ti år gammal, men Oline dreiv butikken vidare, med nevøen Sigvald Eggesbø tilsett som styrar fram til John overtok drifta i 1930. I 1933 bygde John det funkishuset der både butikk og heim skulle halde til i mange år, med bustadetasje frå 1935 av, der eg mange år seinare sat og høyrde historier om gamle dagar. Huset vart utbygt i 1959, og ombygt til leilegheiter rundt 2011. Delar av denne soga, og fleire detaljar, er omtalte i Herøyboka: Gardar og folk 2 s. 387 og Heimar og folk 4 s. 247.

Eit engasjert par

Svein sat i styret til Sunnmøre frilynde ungdomslag fram til 1912, då han takka nei til attval under stemnet på Stranda den sommaren, som 6000 deltakarar hadde funne vegen til (Møre 26.6.1912). Han vart vald inn i Herøy heradsstyre, sat i formannskapet, og vart rekna som ein av kandidatane til ordførarvervet i 1919 (Søndmørsposten 19.10.1919). Ti år tidlegare, i 1909, stod han på val til vervet som varamann på Stortinget (Møre 30.10.1909).

I Vestlandsnytt 30. juni 1942, det siste før nazistane forbaud bladet, kjem det fram at 30 år før avisa vart grunnlagd i 1935, altså rundt 1905, var det planar om ei lokalavis med Svein Eggesbø som bladstyrar. Det skulle av ein eller annan grunn ikkje gå slik.

Dagens 150-årsjubilant:
Sidan Svein var engasjert på mange felt og var føregangsmann med telefoni,
kan vi lure på om han kanskje ville smilt til denne videoen
som MyHeritage har laga av biletet.

Nekrologen i Søndmørsposten 2. januar 1922 omtaler Svein som «[e]n av Herøys mest kjendte mænd». Minnetalen frå ordføraren på heradsstyremøtet to veker etter dødsfallet vart påhøyrd ståande, står det i avisreferatet same stad 30. januar. Nær 16 år etter at han døydde, 31. juli 1937, hadde Sunnmørsposten ein reportasje frå ein tur til området, og nemner, med referanse til faren Peder Eggesbø, her nemnd som Per:

Blandt Pers sønner var avdøde Sven Eggesbø, som var like meget kjent for det store arbeide han nedla i ungdomslagene som forretningsmann. — Hans hustru, Oline Eggesbø, som delte hans mange interesser både når det gjaldt det nasjonale og det kristelige, er fremdeles like interessert i bygdens ve og vel.

Uttrykket «det nasjonale» tydde nok noko litt anna den gongen rundt unionsoppløysinga enn no. I den same reportasjen fortel ovannemnde Olav Solbu at det var han og Svein som fyrst heiste reint norsk flagg i Herøy.

Svein og Oline framfor huset sitt. Til venstre gjester frå Trøndelag. Fotograf ukjend. Utg. © JEA 2021.

Eg har vakse opp med forteljinga om at Oline dreiv telefonstasjon. Dette var den fyrste telefonstasjonen på øya som vart kopla til riksnettet, det skjedde i 1900, og ekteparet er førte som rikstelefonistar i folketeljinga det året. Bjarne Rabben fortel i Herøyboka: Bygdesoga 2 (s. 405 og utover) at Svein heldt hus til telefonstasjonen frå 1897 av (fyrste tida i snikkarverkstaden) og til stasjonen vart flytta til kommunehuset på Eggesbøneset i 1922. I eit intervju med Oline i Sunnmørsposten 10.7.1936 er det nettopp ho som trer fram i rolla som telefondame: «Da der kom telefon til Herøy blev det fru Eggesbø som styrte den i de 12 første år.» Tida her høver med at Frida Hagemann då overtok telefonarbeidet hjå dei, slik det vart føreslege i heradsstyret 16. september 1911 (Møre 23.9.1911), vi kan tenkje oss at det hadde samanheng med familieutvidinga tidlegare same år. Hagemann er ført som tenestejente hjå Svein og Oline i folketeljinga i 1910.

Reportasjen frå 1937 nemner at Oline hadde mykje av æra for antependiet (altarforhenget) i Herøy kyrkje. Soknerådet betalte materialet, og Oline utførte arbeidet, med litt hjelp. Kyrkja vart bygd i 1917. Avisomtalen av kyrkjevigsla i 1918 fortel at privatpersonane Svein Eggesbø, Mons Eggesbø og Gustav Evanger hadde gjeve kvar si av «3 gilde lysekruner som heng i kyrkja» (Møre Tidend 6.5.1918). Kyrkja brann dessverre ned til grunnen natt til 2. juledag 1998.

Sanitetsarbeid

Frå forteljingane i oppveksten min hugsar eg likevel Oline spesielt som engasjert sanitetskvinne. Ho reiste omkring og var med på mange av dei store stemna i distriktet, og ho var mellom dei som arbeidde mykje for å få bygt sjukeheim i bygda (svarte på den tida til eit slags sjukehus). Dette står også nemnt i 70-årsomtalen av henne i Sunnmørsposten. I 75-årsomtalen tek avisa litt meir i, og skriv dette:

Sammen med sin mann, Svein Eggesbø, tok hun del i det frilynde ungdomsarbeidet i bygda. Det var disse to som først tenkte på en gamleheim for Herøy. Fru [Eggesbø] tok initiativet for å få reist Herøy sjukeheim.

Sanitetslaget gjorde ein stor jobb med sjukeheimen. Oline er nemnd mellom fleire initiativtakarar i Sunnmørsposten 2.12.1950, medan ei kvinneforeining på Flåvær er nemnd som initiativtakar i avisa 18.11.1929 i samband med opninga. I oppveksten fekk eg m.a. høyre om korleis Oline hadde vore med på å samle inn pengar til prosjektet. Og det var mykje pengar sanitetsforeininga måtte skaffe. I 1929 fortel Sunnmørsposten om ca. 45 000 kroner berre i gåver, basarar, tilstellingar og offer i kyrkjene. I dag ville dette åleine svare til éin og ein halv million kroner. I boka Kvinner selv stod opp og strede fortel Marit Pauline Kvalsvik meir om dette arbeidet og om prosessen med å få bygt sjukeheimen.

I 1929 stod sjukeheimen ferdig (før seinare utvidingar). Det som er kommunal sjukeheim i dag, står få meter unna den opphavlege som sanitetsforeininga bygde, og som i dag vert kalla Sanitetshuset. Marit Pauline Kvalsvik nemner i ein interessant artikkel om sanitetskvinne og fotograf Margit Siem i Vestlandsnytt 2.2.2021 at sjukeheimen vart driven utan offentleg tilskot heilt fram til 1970. Det kan elles nemnast her at Sanitetshuset har hyst ei fødestove som mang ein herøyværing vart fødd på, m.a. bror min, Gard, i 1973. I dag vert huset m.a. brukt som selskapslokale, og har også nokre kontor.

Sanitetshuset sett frå parkeringsplassen i 2021.
Foto © Trude Eggesbø Abrahamsen, brukt etter løyve.

Oline var særs aktiv i sanitetsforeininga. I ei historie som eg høyrde i oppveksten, hadde ho vore med på å få nokre sanitetskvinner på vitjing til Bergsøya. Gjestene hadde venta eit meir ugjestmildt og trist landskap, men verten valde ei god rute over land det siste stykket, og gjestene var begeistra for den utsikta som opna seg mot sjøen. I min upålitelege hugs såg dei utsikta frå Frøystadskaret, i eit anna minne i familien var det litt annleis. (Brua over til Straumen på Bergsøya stod ferdig 1953, men eg er gjord merksam på at ruta likevel var mogeleg før den tid fordi folk vart rodde over.)

Om dette var slik, eller om det dreidde seg om eit krinsmøte i Fosnavåg i 1952, veit eg sjølvsagt ikkje sikkert. Men det krinsmøtet, med rundt 100 deltakarar, er omtalt med store ord og den same vinklinga i Sunnmørsposten 16. august det året. Då kom gjestene med båt frå Ulsteinvik og «innover mellom holmer og skjær til Eggesbø», der dei møtte heiste flagg, hjelpande hender og velstelte hagar. Oline var på det tidspunktet 79 år gammal, og bidrog med både ein prolog skriven av Bjarne Rabben, og på den 300 personar store festmiddagen med sine eigne ord, der ho «ville gi blomster til alle», og ynskte «at månen ville stå stille, så de fremmede kunne få se hvor vakkert her var i måneskinn».

Oline hadde vore representant for Herøy på mange slike stemne, og heime i Herøy var ho tidleg formann, altså leiar, i lokallaget (den nemnde boka til Marit Pauline Kvalsvik fører åra 1920–1923). I 1950 var ho på krinsmøte i Norske Kvinners Sanitetsforening på Molde, og der vart ho utnemnd til æresmedlem i krinsen. «Under veldig fagning vart fru Eggesbø overrakt NKS’s diplom» fortel Vikebladet om dette (15.6.1950).

Og vidare framover

Kiwi Eggesbønes.
Foto © 2020 JEA.

Butikken til Svein vart vidareført av sonen John. Ein periode dreiv han også bokhandel, dampskipsekspedisjon og ferjekai. Oline døydde 84 år gammal i 1957. Også bestemora mi, Nanna Eggesbø, var aktiv i sanitetsforeininga. I oppveksten gjekk eg gjerne med lodd for henne. Gamlehuset frå 1898 vart rive i 2002. Eldstesonen til John og Nanna, som òg heiter Svein Eggesbø, overtok og starta butikken på ny etter ein konkurs i 1975, og i 1984 vart butikken flytta over grensa til Myklebust. Der står han framleis, no med namnet Kiwi Eggesbønes, men er ikkje lenger i familien.

Bestefaren min var ti år då han miste far sin, bestemor møtte aldri svigerfaren sin, og eg vart fødd altfor seint til å møte nokon av desse to oldeforeldra mine. Men gjennom dei små forteljingane i familien om Svein og Oline fekk eg likevel verte kjend med dei. Eg fortel desse historiene vidare til generasjonen etter meg, no utvida med dei skriftlege kjeldene, og også med meir private anekdotar som eg ikkje har nemnt her.

—
(Eit par detaljar har eg lufta for min onkel Svein Eggesbø, mor mi Trude Eggesbø Abrahamsen og Signe Skarstein. Ei særleg takk til Marit Pauline Kvalsvik, som har gjeve mange gode råd m.a. til eit tidleg tekstutkast.)

Oppdatering 22.2.2023: Ein lett revidert versjon av denne bloggposten vart prenta med tittelen «Svein og Oline Eggesbø 150 år» i 2022-utgåva av Folk og Fortid: Tidsskrift for Herøy Sogelag.